Vanaf Maastricht en het Ahrdal rij je nog 600 kilometer om de noordelijkste wijngaarden in Duitsland te bezoeken. Een reportage in woord en beeld over de wijn( en meer ) in het koele Schleswig Holstein.
Wijn in het hoge noorden: kan dat wel? Die vraag is al een oneindig aantal keren gesteld en je krijgt er alleen antwoord op als de noordelijke wijn proeft.
Die vraag gold ook lange tijd voor wijnbouw in Limburg. Ik kocht ooit de “hele” productie van een van de eerste wijngaarden op, die van Slavante, voor mijn restaurant. Dat was geen keuze toen voor kwaliteit, maar voor het aparte om een Limburgse wijn te kunnen schenken en voor respect voor de aardige en moedige man die het wijnavontuur toen aandurfde. Aan de wijn hebben mijn gasten toen weinig plezier beleefd. Dat is inmiddels anders. De Domeinen van Thorn en Sint Martinus leveren bijvoorbeeld hele aangename wijnen op.
Ik bezocht begin Mei de twee noordelijkste professionele wijngaarden in Duitsland. Het zijn de Terra Alte Mühle in Grebin en de Ingenhof in Malkwitz. Ze liggen in een landschap dat veel weg heeft van Zuid-Limburg: licht heuvelig en met heel veel landschappelijke afwisseling. Het is de Holsteinische Schweiz, een natuurpark met bossen, heuvels, dalen en grote meren in de buurt van de stadjes Plön en Eutin. Strepen bloeiende koolzaad velden, die mee deinen met de heuvels en dalen, kleuren het landschap spectaculair geel.
De noordelijkste professionele wijngaard in Duitsland ligt op een helling bekroond met een Hollandse molen. (Grebin)
Kan dat wel?
Kan dat wel, wijn in het hoge noorden? Het antwoord is simpel. Er wordt wijn gemaakt. Dus het kan. Maar er blijven wel een paar andere vragen over. Hoe is de kwaliteit en
waarom zou je het “überhaupt” doen. Het eerste domein dat ik, samen met Marjolijn, die een geweldige proever is, bezocht, is het wijngoed Ingenhof in Malkwitz. Bij een temperatuur van rond de 5 graden proefden we enkele wijnen in het onverwarmde Feldcafé. We werden beiden verrast, vooral door de droge witte wijn, gemaakt van Solaris druiven. Frisse, heldere wijn met enige diepgang. Je kunt hem kopen voor 8.50 per fles. Thuis hebben we de wijn nog enkele dagen op tafel gehad en geproefd bij verschillende voorgerechten. Je kunt zeggen dat het een aangename tafelvriend is. Je koopt deze wijn omdat het in het noorden een bijzonder regionaal product is. Voor de prijs kun je mooiere zuidelijker wijnen krijgen. Dat geldt ook, vind ik nog steeds, voor Limburgse/Nederlandse wijnen. Maar 8,50 voor een wijn van de Ingenhof, de eerste en de enige Schleswig Holsteinische Landwein, vind ik een faire prijs.
300 ha
De Ingenhof is een groot bedrijf met een oppervlakte van 300 ha. De wijngaard is 4 ha groot. Ze ligt op een helling die voor de gewone landbouw niet interessant is. De familie Engel, eigenaar van de Ingenhof, besloot, als onderdeel van het bedrijfsplan, deze wijngaard aan te leggen. De teelt van aardbeien, op een oppervlakte van 50 ha, is de belangrijkste business voor de Ingenhof. Net als de beroemde Karls Eerdbeerhof verkoopt ook de Ingenhof overal in Schleswig Holstein hun aardbeien. In het seizoen kom je de schattige kleine stalletjes op allerlei plekken tegen. Er zijn dagelijks 130 plukkers nodig.
Wijn, Kaffee und Kuchen
Menig wijnboer, zoals ook aan de Ahr, heeft wel een veldcafé of een Strausswirtschaft. Die vind je dus ook bij de Ingenhof en in Grebin. Beiden hebben ze er iets moois van gemaakt. Bij het Feldcafé van de Ingenhof is voor bezoekers ook nog eens een vrij toegankelijke wijngaard, met ettelijke honderden stokken aangelegd, naast een 1 ha grote frambozen plantage. Kaffee und Kuchen spelen hier ook een lekkere rol. Terwijl we de ene dag bij een temperatuur van 5 graden, brrrr, wijn proefden en koffie met aardbeien taart aten, was het de dag erna, in de molen van Grebin iets warmer: 7 graden! De aardbeien in Malkwitz waren heerlijk zoet . Je komt er niet onderuit om taart met verse aardbeien te bestellen omdat het er verleidelijk en warm ruikt naar aardbeienjam die in grote ketels op het vuur staat te pruttelen. Bij de molen van Grebin hadden ze appeltaart met heel veel slagroom en advocaat in de aanbieding. Advocaat bij de appeltaart is Deens. Alhoewel de wijn als rariteit en dus veel en veel te duur verkocht wordt, is het een mooie plek om te bezoeken. Je kunt je geld beter besteden aan de appeltaart die met veel zwier en met heel veel vers geklopte, luchtige slagroom en advocaat voor je wordt neergezet. Dat vergoedde de teleurstellende wijnproeverij in de molen. Advocaat bij de appeltaart is Deense invloed. In het Hoge Noorden van Schleswig Holstein wonen veel Denen omdat de grens hier vaak veranderde.
De noordelijkste
In 2009 begon ook de Hof Alte Mühle, de meest noordelijke wijngaard, gelijktijdig met de Ingenhof, met de aanleg van een wijngaard met 4000 stokken. Ook hier ligt de wijnberg op een mooie helling en daarboven prijkt een Hollandse molen. Een wijnmaker uit het gebiede de Nahe, Steffen Montigny, beheert de wijngaard en verwerkt ook de druiven in zijn bedrijf aan de Nahe. De ligging van de wijngaard is prachtig, tussen molen en meer. Ook hier proefden we twee wijnen en in tegenstelling tot de wijn van de Ingenhof, voelden we er niets voor een fles te kopen. De wijn, die luistert naar de merkwaardige naam “So mookt wi dat”, wordt voor 19.50 per fles aangeboden (winkelverkoop). Hij hoort eerder thuis in het supermarkt segment van 3- tot 4 euro. Geen “So mookt wi dat” voor ons. Zelf noemt Hof Alte Mühle de wijn een “rariteit”. Terwijl de wijn in de molen voor 19.50 van de hand gaat, betaal je er online 14.99 voor. Tikje raar toch voor een rariteit? De wijn wordt trouwens in een paar grote supermarkten verkocht die eigendom zijn van de eigenaar van de wijngaard.
De molen van Grebin. Binnen ingericht als café. Aardig, maar ik heb ‘t indrukwekkender gezien. Van het maalwerk is niets meer over. Terwijl het in het noorden toch vaak koeler is, ontbreekt er verwarming. De medewerkers weten ook niets zinnig te vertellen over de wijn die er verkocht wordt.
Het Feldcafé van de Ingenhof.
Voor het Feldcafé Ingenhof is een flinke demonstratie wijngaard van een paar honderd stokken aangelegd. Toen we er waren was het rond de vijf graden, maar we waren dapper en we gingen dus toch maar wijn proeven en daarna bijwarmen met Kaffee und Kuchen. De wijngaard, die in 2019 zijn tiende verjaardag viert en zo oud is de wijnbouw in het noorden pas, ziet er perfect verzorgd uit. Veel bloemen en groen tussen de wijnstokken. Ook bij de wijngaard van Grebin is dat zo. De beide bedrijven willen daarmee het hele jaar door leefruimte en voedsel aan bijen en andere insecten bieden. Een wijngaard met een goede insectenbalans is ook altijd een hele gezonde wijngaard.
Opvallend in het hele gebied zijn ook de grote aantallen stenen van formaat. Je ziet ze ook op deze foto hierboven. Het zijn de overblijfselen van de laatste ijstijd die ook het landschap vormde
De “singende Müllerin”, die de molen exploiteert, kijkt vanaf haar huis op wijngaard en molen.
‘t is een feestje om via de smalle, rustige, golvende wegen richting wijngaarden te rijden. Foto rechtsboven, de Bungenberg die met 168 meter de hoogste “berg” van de Holsteinische Schweiz is. Links onder het rietgedekte huis van zangeres Tina Benz. Ze heeft haar poort gastvrij opengezet voor tuinliefhebbers. Rechtsonder een hunebed.
In april en mei kleuren koolzaadvelden de golvende akkers in de Holsteinische Schweiz knal geel. Vooral als de lage zon er over heen strijkt krijgt je spectaculaire kleur effecten.
Ja, het kan
Wijnbouw in het hoge Noorden: ja het kan. En als de wijn goed wordt gemaakt dan kun je er aangename momenten mee beleven. Het grootste verschil tussen de twee wijngaarden is wel dat de Ingenhof de oogst zelf verwerkt en een eigen keldermeester het wijnproces ter plekke verzorgt. Dat is ook attractief voor bezoekers omdat je hier een echt wijnbedrijf in actie ziet dat de Schleswig Holsteinischer Landwein maakt.
De oogst van Terra Alte Mühle gaat naar het bedrijf van Montigny aan de Nahe. Dat is al een flinke reis ( 657 km) met veel risico voor de kwaliteit van de druiven. Dat er überhaupt wijn gemaakt kan worden ligt toch voornamelijk aan wijnstokken die geschikt zijn voor het noordelijke klimaat, zoals de Solaris druif. Maar ook een speciale wijntechnologie is noodzakelijk.
Er wordt ook nog veel noordelijker wijn gemaakt; op het eiland Sylt, in Denemarken en in Zweden. De productie, door hobby wijnmakers, is kleinschalig.
Toch kan de wereld best zonder al die hoog noordelijke wijnen. Andere streken bieden meer kwaliteit tegen lagere prijzen en de wijnplas is al veel te groot. Het meest noordelijke aaneengesloten wijnbouw gebied waar wijnen van goede tot zeer hoge kwaliteit worden gemaakt, is het dal van de Ahr. Als attractie is het natuurlijk wel heel leuk om 600 km boven de “normale” wijngrens wijngaarden te vinden: goed voor de omzet van aardbeien- en appeltaart.
Reportage en foto’s Hubert Haenen.
